Prokrastynacja, choroba naszych czasów

Dzień Walki z Prokrastynacją to idealny moment aby pochylić się nad tym problemem. Nie bez powodu jest ona nazywana chorobą naszych czasów. Tuż obok depresji, nadwagi i nerwicy przytrafia się coraz większej liczbie osób. Pozornie ma wiele wspólnego ze zwykłym lenistwem jednak w przypadku prokrastynacji powtarza się pewien schemat który dotyczy ludzi pracowitych i doskonale radzących sobie z wieloma problemami.

Czym jest prokrastynacja

Mówiąc skrótowo jest to notoryczne odkładanie pewnych czynności na później. Często zadania wykonywane są wykonane niedbale a w skrajnych przypadkach nie dochodzą do skutku. Wbrew pozorom zadanie którego unikasz może być cykliczne a jego powtarzalność bardzo zróżnicowana. Równie dobrze mogą to być porządki w domu, organizacja spotkania, odwiedziny u bliskich, wizyta u lekarza lub konkretne zadanie w pracy. Czy problem dotyczy ciebie możesz dowiedzieć się po przeanalizowaniu kilku miesięcy swojego życia. Gdy na co dzień doskonale radzisz sobie z wieloma zadaniami, i przeważnie wykonywane obowiązki są poprawne, nie jesteś leniem.

Co ciekawe notoryczne odkładanie może nie być widoczne dla osób postronnych. Równie dobrze może dotknąć osoby na stanowiskach jak i wolne zawodowo. Bez względu na częstotliwość odkładania, schemat jest ten sam; unikanie zadania i tłumaczenie dlaczego się go nie podejmujemy, robienie na ostatnią chwilę lub nierobienie i wymyślenie tłumaczenia dlaczego tak się stało a na końcu walka z wyrzutami sumienia i obietnice że następnym razem się to nie powtórzy. Chociaż porównanie tego do alkoholizmu czy innych nałogów jest mocno skrótowe to jak najbardziej trafne.

Jak rozpoznać symptomy prokrastynacji?

Rozpoznanie prokrastynacji nie zawsze jest łatwe, ponieważ objawy mogą być subtelne i różnić się w zależności od osoby. Często osoby cierpiące na tę przypadłość zauważają u siebie tendencję do odkładania ważnych zadań na później, mimo że są one kluczowe dla ich sukcesu lub dobrego samopoczucia. W niektórych przypadkach prokrastynacja objawia się poprzez perfekcjonizm – osoby te obawiają się, że nie wykonają zadania wystarczająco dobrze, co prowadzi do paraliżu decyzyjnego. Z kolei inni prokrastynatorzy mogą unikać wyzwań z powodu lęku przed porażką lub oceną. Odkładanie na później może również wiązać się z nagłym zaangażowaniem w mniej istotne aktywności, takie jak przeglądanie mediów społecznościowych czy sprzątanie, co daje iluzję produktywności. Ważne jest, aby przyjrzeć się swoim nawykom i zidentyfikować, które z nich mogą być związane z prokrastynacją. Taka samoobserwacja może pomóc w podjęciu odpowiednich kroków w celu walki z tym problemem.

Podłoże choroby

Jak większość problemów umysłowych i ten często ma korzenie w dzieciństwie. Być może nadmiar obowiązków, wygórowane oczekiwania rodziców, rozczarowania nagrodą. Czasami także winna jest sytuacja obecna, np. nieatrakcyjna praca, problemy rodzinne, strach przed konsekwencjami. Bardzo często czynnik chorobotwórczy jest powiązany z odkładaną czynnością a może i być podłożem nerwicy. Cokolwiek by to nie było, koniecznie trzeba zdiagnozować i rozpocząć odpowiednią terapię. Poważny problem zaczyna się gdy rzeczy odkładanych jest więcej niż zrealizowanych. Także zaniedbanie siebie lub bliskich powinno wzbudzić podejrzenia.

Dlaczego prokrastynacja wpływa negatywnie na zdrowie psychiczne?

Prokrastynacja to nie tylko problem związany z organizacją czasu, ale także z naszym stanem psychicznym. Długotrwałe odkładanie ważnych obowiązków może prowadzić do narastającego stresu, lęku i poczucia winy. Osoby, które często prokrastynują, mają tendencję do wywierania na sobie presji, co z czasem wpływa na ich samoocenę i poziom zadowolenia z życia. Często towarzyszy temu poczucie braku kontroli nad własnym losem, co może prowadzić do rozwoju zaburzeń nastroju, takich jak depresja. Nieumiejętność radzenia sobie z prokrastynacją prowadzi również do zaniżonej produktywności i frustracji z powodu niewykorzystanych szans. Istnieje ryzyko, że długotrwałe zaniedbywanie obowiązków może negatywnie wpłynąć na relacje interpersonalne, karierę zawodową oraz ogólne poczucie szczęścia. Dlatego ważne jest, aby w porę rozpoznać negatywne skutki prokrastynacji i podjąć działania zmierzające do jej przezwyciężenia.

Jak walczyć z prokrastynacją

Pomocą zajmują się psycholog oraz coach, jednak zanim dojdzie do spotkania konieczna jest autoanaliza problemu. Pamiętajcie że specjalista wie o nas tyle, ile sami mu powiemy. Mała ilość informacji to niewielkie szanse na realną poprawę. W czasie przygotowywania się do spotkania można również uzmysłowić sobie skalę problemu a nawet podjąć samodzielną próbę zmian. Przy uczciwym, wewnętrznym podejściu bardzo prawdopodobne jest uporanie się bez angażowania osób z zewnątrz. Dobrze aby na początku zebrać wszystkie pamiętane czynniki które nas zniechęcają, działają drażniąco lub nie są lubiane. Np. niechęć do deszczu może być podstawą odwlekania uprawiania sportów takich jak bieganie czy jazda na rowerze. Charakterystyczny zapach szpitala prawdopodobnie zniechęca przed umówieniem na wizytę u specjalisty itd. Oczywiście jedno nie musi być powodem drugiego, ale także wyeliminowanie czynników które nie przeszkadzają jest pewnego rodzaju sukcesem.

Gdy odkładamy drobne, codzienne obowiązki warto rozważyć notowanie ich z uwzględnieniem które są ważne. Listę spisujemy na kilka konkretnych dni i każde wykonanie zadanie skreślamy, natomiast przy niewykonanym ostatniego dnia wypisujemy dlaczego to nie zostało zrobione. Na tym etapie nie skupiamy się czy są to błahe wykręty czy naprawdę ważne powody. Następnie przy niewykonanych dopisujemy konsekwencje i tu sytuacja powinna się rozjaśniać. Być może okaże się że część zadań była zbędna, natomiast przez inne możemy mieć problemy np. nie oddanie projektu na czas spowoduje utratę premii.

Techniki radzenia sobie z prokrastynacją w codziennym życiu

Istnieje wiele sprawdzonych metod, które mogą pomóc w walce z prokrastynacją. Jednym z najprostszych, a zarazem najskuteczniejszych narzędzi, jest metoda „Pomodoro”, która polega na podziale pracy na krótkie, intensywne sesje (np. 25 minut), przerywane krótkimi przerwami. Dzięki temu zadania wydają się mniej przytłaczające, a praca staje się bardziej zorganizowana. Inną techniką jest wyznaczanie priorytetów – zadania powinny być podzielone na te najważniejsze i te, które mogą poczekać.

Dobrze jest również stworzyć plan dnia, w którym wyraźnie określimy godziny pracy i odpoczynku, co zmniejsza ryzyko odkładania obowiązków. Pomocne może być także stawianie sobie mniejszych, osiągalnych celów, które zbudują naszą motywację i poczucie spełnienia. Kluczem do sukcesu jest regularność i konsekwencja w działaniu. Ważne, aby być wyrozumiałym dla siebie i nie wpadać w pułapkę perfekcjonizmu – lepiej zrobić coś dobrze, niż idealnie, ale nigdy tego nie zacząć.

Ciekawym sposobem jest zmiana podejścia do obowiązków. Zamiast myśleć o nich w kategoriach przymusu, można przyjąć postawę w której robimy coś dla określonego celu. Sprzątam = mam czysto, idę do pracy = mam pensję, gotuję posiłek = smacznie i zdrowo zjem. Jest to światopogląd „szklanki do połowy pełnej”. Mamy świadomość trudności jednak zysk przedkładamy nad to. Co więcej, dużo osób uważa że umie robić coś o wiele lepiej od innych. Dlaczego więc czekać aż ktoś zrobi to za nas gorzej?